Aktualności

sortuj:
Kierowco uważaj na rowerzystów!

2023-04-13

Kierowco uważaj na rowerzystów!

Sezon rowerowy i motocyklowy już się rozpoczął. Coraz więcej amatorów jazdy na jednośladzie pojawia się na drogach, dlatego przypominamy kierowcom, jak powinni się zachowywać w stosunku do niechronionych uczestników ruchu drogowego.
Dla pacjentów tanio nie zawsze znaczy lepiej

2023-04-12

Dla pacjentów tanio nie zawsze znaczy lepiej

Projekt ustawy o refundacji leków i wyrobów medycznych wprowadza zapis, który daje Ministrowi Zdrowia możliwość ustalania cen na wyroby medyczne stosowane w ramach świadczenia gwarantowanego. Zdaniem lekarzy i pacjentów ograniczenie swobody wyboru wyrobów medycznych ograniczy dostęp do innowacyjnych technologii, a tym samym pogorszy bezpieczeństwo pacjentów.
Polscy przetwórcy i producenci mleka chcą zmniejszyć ich negatywny wpływ na środowisko

2023-04-12

Polscy przetwórcy i producenci mleka chcą zmniejszyć ich negatywny wpływ na środowisko

Sektor produkcji i przetwórstwa mleka – podobnie jak całe rolnictwo – stoi przed wyzwaniami wynikającymi ze zrównoważonego rozwoju i koniecznością redukowania swojego wpływu na środowisko. To nie tylko efekt wymogów stawianych przez Europejski Zielony Ład, ale i rosnących oczekiwań konsumentów. Dlatego organizacje branżowe zawiązały porozumienie, którego celem ma być wypracowanie standardów produkcji mleka łączących cele ekonomiczne i jakościowe z wymogami środowiskowymi i dbałością o etyczną stronę prowadzenia biznesu. – Chcemy zrobić coś konkretnego, pozytywnego, aby mleczarstwo i hodowla bydła mogły się przyczynić do ograniczania wpływu rolnictwa na środowisko – mówi Marcin Hydzik, prezes Związku Polskich Przetwórców Mleka. 
Przemoc wobec kobiet w ciąży ma więcej konsekwencji niż myślimy

2023-04-11

Przemoc wobec kobiet w ciąży ma więcej konsekwencji niż myślimy

Niestety, przemoc domowa względem kobiet to wcale nie rzadkość. Może przybierać różną postać - od agresji fizycznej, przez seksualną, po dręczenie psychiczne. Jeśli poddana jest jej kobieta w ciąży, konsekwencje dotyczą nie tylko jej, ale i rozwijającego się zarodka i płodu. A szkodliwa jest wszelka przemoc: i ta fizyczna, i psychiczna, i seksualna, i ekonomiczna. Dowiedz się więcej.
Kultura jazdy samochodem – co trzeba wiedzieć?

2023-04-11

Kultura jazdy samochodem – co trzeba wiedzieć?

Poruszanie się samochodem po drodze wymaga od wszystkich uczestników ruchu drogowego stosowania się do przepisów, aby zachować bezpieczeństwo. Kierowcy często zapominają o tym, że nie są sami na drodze i nie stosują się do podstawowych zasad bezpieczeństwa oraz życzliwości i uprzejmości.
Pracodawcy z nowymi licznymi obowiązkami dotyczącymi pracy zdalnej

2023-04-10

Pracodawcy z nowymi licznymi obowiązkami dotyczącymi pracy zdalnej

Polacy polubili pracę zdalną. Jak wynika z badania firmy ADP „People at Work 2022: A Global Workforce View”, ponad 41 proc. pracowników w wieku 34–44 lata twierdzi, że praca wykonywana z domu ułatwia im funkcjonowanie. Blisko 39 proc. badanych Polaków przyznaje, że ułatwia ona bycie pracującym rodzicem. Wchodzące właśnie w życie zmiany w Kodeksie pracy uregulują kwestię pracy zdalnej, wprowadzając jednocześnie szereg obowiązków po stronie pracodawcy i pracownika.
Nie wystarczy odpowiednie menu

2023-04-10

Nie wystarczy odpowiednie menu

Zjedzenie dosłownie szczypty mąki żytniej czy pszennej wystarczy, by osoba cierpiąca na celiakię doznała przykrych dolegliwości. Jeśli przy wielkanocnym stole ma zasiąść gość, który musi być na diecie bezglutenowej, warto wiedzieć, że ważne jest nie tylko skomponowanie menu bez glutenu, ale i zadbanie, by potrawy z niego nie sąsiadowały bezpośrednio z tymi z glutenem. Dowiedz się więcej.
Polacy częściej szukają wakacji poza sezonem

2023-04-04

Polacy częściej szukają wakacji poza sezonem

Im więcej informacji o recesji i inflacji, tym większe zainteresowanie podróżami zagranicznymi – taki przewrotny wniosek można wysnuć z raportu Polskiej Izby Turystyki i multiagentów: Wakacje.pl, Travelplanet.pl i Fly.pl. Z analizy rezerwacji w sezonie zimowym wynika, że popyt na wyjazdy nie osłabł nawet mimo wzrostu kosztów podróżowania, który oscyluje wokół stopy inflacji. Eksperci oceniają, że w kolejnych miesiącach także nie spodziewają się spowolnienia w sprzedaży, co najwyżej Polacy częściej będą szukać atrakcyjnych cenowo okazji poza sezonem.
Czy kryzys gospodarczy odbił się na polskim rynku pracy?

2023-04-03

Czy kryzys gospodarczy odbił się na polskim rynku pracy?

Główny Urząd Statystyczny przedstawił dane dotyczące bezrobocia w 2022 roku. Wskaźnik stopy bezrobocia w grudniu ubiegłego roku wyniósł 5,2% (wobec 5,4% w grudniu 2021 r.). Kryzys gospodarczy wywarł jednak znaczący wpływ na nastroje panujące wśród pracowników. Ponadto jego konsekwencje mogą mocno dać się we znaki Polakom w 2023 roku. Jak będzie wyglądać sytuacja na rynku pracy?
Rok po zmianie systemu rozliczeń fotowoltaika wciąż na fali wzrostowej

2023-04-02

Rok po zmianie systemu rozliczeń fotowoltaika wciąż na fali wzrostowej

W kwietniu br. minie rok, odkąd zmieniły się zasady rozliczania nowych prosumentów za energię z przydomowych instalacji fotowoltaicznych przekazywaną do sieci i z niej pobieraną. – Sytuacja cenowa i geopolityczna powodują, że mimo zmiany tego systemu rozliczeń odbiorcy wciąż sięgają po fotowoltaikę – mówi Dominika Taranko, dyrektorka Forum Energii i Klimatu w Związku Przedsiębiorców i Pracodawców. Jak wskazuje, firmy i inwestorów indywidualnych do takich inwestycji skłania niestabilna sytuacja na rynku energii i rosnące ceny prądu. Coraz większym problemem jest jednak niewystarczająca przepustowość krajowych sieci elektroenergetycznych, a w efekcie – rosnąca liczba decyzji odmownych dotyczących przyłączenia do nich instalacji PV. 
„Offroad Gwiazd 2023 - Razem pokonamy przeszkody

2023-04-01

„Offroad Gwiazd 2023 - Razem pokonamy przeszkody" - event charytatywny na Poligon4x4

Już w kwietniu celebryci, gwiazdy, twórcy oraz aktorzy zmierzą się z offroadowymi przeszkodami i przetestują swoje umiejętności jazdy w ciężkich warunkach. Podczas wydarzenia „Offroad Gwiazd 2023 – razem pokonamy przeszkody” odbędzie się rywalizacja, przeprowadzana pod okiem profesjonalnych instruktorów i zawodników motosportu. Głównym celem jest promocja bezpiecznej jazdy poparta czynami - wsparciem poszkodowanej w wypadku samochodowym rodziny.
Jak nosić pierścionek?

2023-03-31

Jak nosić pierścionek?

Pierścionki to biżuteria, którą ma chyba każda, albo prawie każda, kobieta. Najpopularniejsze są oczywiście te zaręczynowe oraz obrączki, jednak warto nosić też pierścionki jako ozdoby na innych palcach dłoni. Wbrew pozorom, dobrze dobrane mogą być idealnym dopełnieniem stylizacji.
Gdy na twarzy widać stres

2023-03-31

Gdy na twarzy widać stres

Stres działa destrukcyjnie na cały nasz organizm. Jego efekty widać niestety także na twarzy. Ziemista i pozbawiona blasku cera, pojawiające się zmarszczki, nadwrażliwość skóry, ale także napięcie mięśni – to wszystko pochodne stresu odbijające się na naszym wyglądzie. Jednym ze sposobów walki ze stresem może być zastosowanie masaży twarzy.
UE pracuje nad uregulowaniem kryptowalut

2023-03-30

UE pracuje nad uregulowaniem kryptowalut

UE pracuje nad wspólnymi ramami regulacyjnymi dla branży kryptowalut – tzw. rozporządzenie MiCA ma być przedmiotem głosowania Parlamentu Europejskiego w kwietniu. Jednak w branży już mówi się o potrzebie jego zaktualizowania, ponieważ planowane regulacje nie nadążają za błyskawicznym postępem. – Technologia się rozwija. A jeżeli na stworzenie sensownego aktu prawnego potrzeba czterech–pięciu lat, to jest niemożliwe, żeby regulacyjnie za nią nadążyć – mówi Paweł Kuskowski, CEO i współzałożyciel Gatenox. Jak ocenia, unijna regulacja powinna mieć pozytywny wpływ na rynek kryptowalut i obniżyć tzw. próg wejścia dla osób, które dotąd nie miały z nim styczności. Jeśli jednak regulacja nie będzie przystawać do aktualnego kształtu tej branży, może wyhamować jej rozwój.
Dezinformacja na temat szczepionek przeciwko grypie

2023-03-30

Dezinformacja na temat szczepionek przeciwko grypie

W internecie można znaleźć takie „fakty”: szczepionka przeciwko grypie jest niebezpieczna, ponieważ dane Medicare dowodzą, że zabija więcej niż jedną osobę na milion zaszczepionych, co jest progiem bezpieczeństwa. Uwaga, to MIT! „Jeśli podczas jakiejś kuracji ginie jedna osoba na milion, to raczej nie potrafimy znaleźć przyczyny tego zgonu i nie ma żadnej gwarancji, że to wydarzyło się z powodu stosowanego leku czy szczepionki - prawdopodobieństwo jest tak niskie, że trudno to wiązać przyczynowo - skutkowo. Na zgon mogły bowiem wpłynąć inne czynniki. Innymi słowy, coś, co wydarza się raz na milion jest tak rzadkie, że trudno jest wykluczyć nałożenie się różnych innych czynników np. jakiejś choroby przewlekłej czy podeszłego wieku pacjenta – tłumaczy dr Paweł Grzesiowski, ekspert Naczelnej Rady Lekarskiej, Dyrektor Centrum Medycyny Zapobiegawczej i Rehabilitacji w Warszawie. - Inna dezinformacja dotyczy jakiejś granicy, kiedy lek czy szczepionka mogą zabijać - nie ma żadnej takiej granicy, że jeden zgon na milion to za mało, a dwa - to za dużo. W badaniach klinicznych wpisuje się wszystkie zdarzenia, które towarzyszą stosowaniu leku, pamiętajmy, że definicja niepożądanego zdarzenia poszczepiennego to wystąpienie w związku czasowym ze szczepieniem. Dopiero po zgłoszeniu następuje analiza związku przyczynowo-skutkowego. Oznacza, to że jeśli zaszczepimy kogoś i w ciągu miesiąca on umrze, i jeśli nie znajdziemy innej, jednoznacznej przyczyny, zapiszemy to na konto szczepionki, ale to wcale nie oznacza, że szczepionka zabija. To jest jedynie stwierdzenie faktu, że osoba zmarła w czasie, gdy szczepionka uaktywniła nasz układ odpornościowy, bo nie jesteśmy w stanie znaleźć innej przyczyny zgonu. Takie same historie były ze szczepieniami przeciwko Covid. Mieliśmy zgony osób zaszczepionych, a potem okazywało się, że zmarły na chorobę podstawową, ale faktycznie przed śmiercią były zaszczepione” – dodaje ekspert.
Czytanie książek już niemowlakom ułatwia im opanowanie języka

2023-03-28

Czytanie książek już niemowlakom ułatwia im opanowanie języka

Regularne czytanie książek nawet niemowlętom w wieku poniżej 12 miesięcy ułatwia im opanowanie umiejętności językowych – dowiedli naukowcy z Marshall University School of Medicine. Dotychczas było to potwierdzone u starszych dzieci. Ważna jest jednak systematyczność – rodzice, którzy zobowiązali się czytać jedną książkę dziennie, notowali lepsze postępy językowe swoich pociech. Tymczasem problem opóźnionego rozwoju mowy może dotyczyć nawet 15 proc. polskich dzieci i nie wszystkim udaje się szybko dogonić rówieśników.
Życzliwość się opłaca

2023-03-28

Życzliwość się opłaca

Nie ma wątpliwości, że każdemu z nas lepiej się żyje w otoczeniu życzliwych osób, a badania wskazują, że zyskuje na tym nie tylko psyche, ale i zdrowie fizyczne. Według naukowców, życzliwość dobroczynnie działa, gdy się ją okazuje innym, gdy się jej doświadcza, a także gdy się ją ma dla siebie samego.
Szykują się spore zmiany dla kierowców? Będzie tak jak w UE

2023-03-27

Szykują się spore zmiany dla kierowców? Będzie tak jak w UE

Polski rząd przygotowuje kolejne zmiany w życiu kierowców, tym razem dla tych świeżo upieczonych. Prace obecnie wstrzymuje Parlament Europejski, ale całkiem możliwe, że już wkrótce wejdą w życie! 5 lat rozważano już wprowadzenie konkretnych obostrzeń dla młodych polskich kierowców. Co dokładnie miałoby się zmienić? Sprawdźcie!
Rozrywkowe wydatki i nawyki Polaków

2023-03-27

Rozrywkowe wydatki i nawyki Polaków

Dla 39% zapytanych Polaków 100 zł miesięcznie to kwota, jaką mogą przeznaczyć na aktywności w czasie wolnym. Budżet miesięczny  na rozrywkę na poziomie od 100 do 300 zł wskazało także 39% respondentów. Z kolei 14% ankietowanych zadeklarowało, że dysponuje budżetem od 300 do 500 zł miesięcznie na przyjemności i rozwój hobby. To wnioski pochodzące z badania „Nawyki Polaków spędzania czasu wolnego” zrealizowanego przez serwis Prezentmarzeń.
Jest kolejny powód, by żyć zdrowo

2023-03-26

Jest kolejny powód, by żyć zdrowo

Lekarze często mówią, że rokowanie w danej chorobie w dużej mierze zależy od tego, w jakim stanie jest pacjent w momencie podejmowania terapii. I zwykle im lepszym, tym lepsze rokowanie. A - jak donoszą naukowcy - jakość życia przed leczeniem onkologicznym wpływa też na tolerancję chemioterapii. Nie zapominajmy też, że takie elementy życia, o których decydujemy, jak dieta oraz ruch, obniżają ryzyko samej choroby.
U połowy ludzi nadmierne spożycie kawy może prowadzić do problemów z nerkami

2023-03-25

U połowy ludzi nadmierne spożycie kawy może prowadzić do problemów z nerkami

Kawa od kilku lat jest w Polsce elementem oficjalnych zaleceń dietetycznych, a zdecydowana większość Polaków pije ją codziennie. Przypisuje się jej szereg prozdrowotnych właściwości, w tym m.in. wspomaganie profilaktyki Alzheimera, chorób układu sercowo-naczyniowego czy cukrzycy. Jednak najnowsze badania naukowców z Kanady i Włoch wykazały, że u części ludzi nadmierne spożycie kawy może prowadzić do dysfunkcji nerek, za co odpowiada obecność określonego wariantu genu CYP1A2. Ma go połowa populacji, która w efekcie metabolizuje kofeinę czterokrotnie wolniej. Zdaniem badaczy nie oznacza to jednak konieczności rezygnacji z kawy, a jedynie ograniczenie jest spożycia.
Jak sprawdzić liczbę swoich punktów karnych?

2023-03-24

Jak sprawdzić liczbę swoich punktów karnych?

Punkty karne są obecnie ważne przez dwa lata od dnia uiszczenia kary grzywny. Nie wiecie, ile macie punktów na swoim koncie? Możecie to bardzo łatwo sprawdzić – przez Internet lub w komisariacie policji. Sprawdźcie instrukcję, jak to zrobić!
Nutri – trychologia jako nowy trend, czyli naukowy wpływ naturalnych ekstraktów roślinnych na włosy

2023-03-24

Nutri – trychologia jako nowy trend, czyli naukowy wpływ naturalnych ekstraktów roślinnych na włosy

Nowym trendem w trychologii jest wykorzystanie ekstraktów roślinnych, które wykazują właściwości wspierające  w hamowanie wypadania włosów i stymulowanie ich do wzrostu. Uzupełnienie diety o te składniki może wspierać wzrostu włosów, wsparać mikrokrążenia w skórze, poprawiać pigmentację włosów czy wykazywać działanie antyoksydacyjne.
Rząd wciąż będzie wspierał samorządy w zapewnieniu wkładu własnego przy funduszach UE

2023-03-23

Rząd wciąż będzie wspierał samorządy w zapewnieniu wkładu własnego przy funduszach UE

Beneficjenci programów regionalnych wciąż mogą liczyć na wsparcie rządu przy zapewnieniu części wkładu własnego - zapewniła wiceminister funduszy i polityki regionalnej Małgorzata Jarosińska-Jedynak. W najbliższym czasie MFiPR ma przystąpić do aktualizacji kontraktów programowych w zakresie takiego wsparcia.
Aktywne uczenie i elastyczność będą jednymi z kluczowych kompetencji przyszłości

2023-03-23

Aktywne uczenie i elastyczność będą jednymi z kluczowych kompetencji przyszłości

– Szybka cyfryzacja i rozwój koncepcji przemysłu 4.0 wymuszają nabywanie nowych umiejętności w obszarach takich jak nowe technologie, cyberbezpieczeństwo, robotyzacja czy analiza danych. Jednocześnie, wraz z postępującą automatyzacją, na znaczeniu zyskują kompetencje miękkie, w których maszyny nie będą w stanie zastąpić ludzi. W tych szybko zmieniających się realiach rynku pracy jedną z kluczowych kompetencji przyszłości jest więc dążenie do samorozwoju, aktywne uczenie się i stałe podnoszenie swoich umiejętności – wskazuje Aleksandra Kowalik z PKO BP.
Czy w Polsce zabraknie wody?

2023-03-22

Czy w Polsce zabraknie wody?

Wiele krajów zmaga się z postępującą suszą. Ten problem nie jest obcy również Polsce. Na tle Europy mamy jedne z najmniejszych odnawialnych zasobów wody pitnej na mieszkańca. Czy grożą nam całkowite wyschnięcia rzek i brak wody w kranach?
Ponad milion Polaków gra online u nielegalnych bukmacherów

2023-03-16

Ponad milion Polaków gra online u nielegalnych bukmacherów

Mimo podjętych w ostatnich latach działań zmierzających do uszczelnienia branży hazardowej szara strefa w tym obszarze wciąż ma się dobrze. Według wyliczeń EY stanowi ona ponad połowę całego rynku kasyn i zakładów bukmacherskich online, a według danych H2 Gambling ze stron nielegalnych operatorów korzysta w Polsce nawet 1,2 mln klientów. Jak wskazuje prezes Superbet Polska Adam Lamentowicz, powodem jest przede wszystkim nadmierne obciążenie fiskalne legalnie działającej części branży. Dlatego jej przedstawiciele apelują o lepszą współpracę z organami państwa w celu wypracowania lepszych rozwiązań. – Mamy ten sam problem i tego samego przeciwnika, więc powinniśmy łączyć siły z regulatorem i całym rynkiem – mówi Adam Lamentowicz.
Kobieca piłka nożna wreszcie ruszyła z miejsca

2023-03-16

Kobieca piłka nożna wreszcie ruszyła z miejsca

– Kobiecy futbol znajduje się w punkcie zwrotnym, dlatego konieczne jest strategiczne podejście do tematu, żeby wykorzystać tę dynamikę – wskazał PZPN w opublikowanej na początku lutego „Strategii piłki nożnej kobiet w Polsce na lata 2022–2026”. Wśród jej założeń jest m.in. podwojenie w ciągu trzech lat liczby zawodniczek, trenerek i sędzi zaangażowanych w piłkę nożną. – Kobieca piłka nożna w Europie i na świecie stale się rozwija – zauważa Grzegorz Stefanowicz, dyrektor Departamentu Piłkarstwa Kobiecego w PZPN. Związek stara się o organizację mistrzostw Europy w kobiecej piłce w 2025 roku. Decyzja UEFA w tej sprawie powinna zapaść już w kwietniu. 
Na narty w marcu - dlaczego warto szusować poza sezonem?

2023-03-15

Na narty w marcu - dlaczego warto szusować poza sezonem?

Pierwszego marca zaczyna się meteorologiczna wiosna. Temperatura delikatnie idzie do góry, dzień robi się coraz dłuższy, a większość z nas nostalgicznie wyczekuje pierwszych oznak wiosny. Okazuje się jednak, że marzec to znakomity czas na zimowe szaleństwa. Sprawdź dlaczego warto wybrać się na narty poza sezonem.
Coraz chętniej rozwijamy umiejętności w myśl hasła DIY

2023-03-14

Coraz chętniej rozwijamy umiejętności w myśl hasła DIY

Gdy aura nie zachęca do aktywności na świeżym powietrzu, chętnie poszukujemy nowych sposobów na spędzanie wolnego czasu. Potrzeba oderwania się od codziennej rutyny i pozbycia się stresu sprawia, że coraz chętniej rozwijamy umiejętności w myśl hasła DIY, czyli "do it yourself". Tworzenie świec, biżuterii czy naturalnych kosmetyków a nawet warsztaty tapicersko – meblarskie to tylko niektóre pomysły z jakich chętnie korzystamy podglądając tutoriale i uczestnicząc w wybranych kursach stacjonarnych czy online.
Australijscy naukowcy pracują nad wydłużeniem żywotności baterii w smartfonach

2023-03-14

Australijscy naukowcy pracują nad wydłużeniem żywotności baterii w smartfonach

Ogniwa litowo-jonowe mogą być w urządzeniach mobilnych zastąpione znanym od nieco ponad dekady materiałem MXene. Naukowcy z Melbourne pracują nad technologią, która pomoże usuwać z takiej baterii warstwę rdzy tworzącą się w trakcie użytkowania telefonu. Dzięki temu jej żywotność może być nawet trzykrotnie dłuższa niż dzisiaj. Zdaniem naukowców to znacznie korzystniejszy ze względów środowiskowych i finansowych sposób niż recykling baterii. Liczą na to, że technologią zainteresują się producenci elektroniki i już za kilka lat idea zamieni się w produkt rynkowy.
O cyfrowej rzeczywistości nowej epoki

2023-03-13

O cyfrowej rzeczywistości nowej epoki

Jedynie dobra, harmonijna współpraca rządu, samorządów i przedstawicieli biznesu może sprawić, że Polacy skorzystają z dynamicznie rozwijających się nowych technologii - podkreślano podczas sesji plenarnej na Europejskim Kongresie Samorządowym.
Uniwersytety i szkoły średnie z całego świata w Polsce - Targi Edukacji Zagranicznej 2023

2023-03-13

Uniwersytety i szkoły średnie z całego świata w Polsce - Targi Edukacji Zagranicznej 2023

Myślisz o studiach wyższych lub szkole średniej za granicą, o nauce w jednym z europejskich krajów, Kanadzie lub USA ? Nie wiesz, jak zaplanować swoją edukację za granicą, jak uzyskać stypendium, przejść przez procedury i jaką uczelnię wybrać?
Zalania i pożary najczęstszą przyczyna szkód w mieszkaniach

2023-03-12

Zalania i pożary najczęstszą przyczyna szkód w mieszkaniach

Zalanie domu bądź mieszkania to najczęstsza przyczyna szkód zgłaszanych ubezpieczycielom – stanowi ok. 60 proc. wszystkich przypadków. Drugie pod względem częstotliwości są pożary odpowiedzialne za ok. 15 proc. zgłaszanych szkód – wynika ze statystyk Compensy. Jednak lista nieprzewidzianych sytuacji jest dużo dłuższa – od przepięcia, które może zniszczyć wszystkie sprzęty elektryczne, po wybuch gazu. Do pewnego stopnia można się przed nimi zabezpieczyć, przestrzegając podstawowych zasad bezpieczeństwa, ale warto pomyśleć też o polisie mieszkaniowej, która już w podstawowym wariancie chroni nieruchomość przed zalaniem i pożarem. Wysokość wypłacanych przez ubezpieczycieli odszkodowań z tytułu pożarów i innych żywiołów dosyć istotnie rośnie.